Jednoosobowa spółka jest spółką kapitałową, czyli spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) bądź też spółką akcyjną, w której wszystkie udziały przynależą do jednego wspólnika. Ponadto, w spółce jednoosobowej, funkcja właścicielska i zarządcza jest skumulowana w postaci tylko jednej osoby.

Czym się różni jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością od samodzielnie prowadzonej działalności gospodarczej? Przede wszystkim rejestrowanie firmy jako spółki z o. o. może prowadzić do zmniejszenia ryzyka finansowego podejmowanego przez jej właściciela – firma jest zarządzana i kontrolowana przez jedną osobę, ale pieniądze na funkcjonowanie i rozwój spółki nie muszą pochodzić z majątku prywatnego wspólnika. W momencie niepowodzenia inwestycji, jedyny wspólnik może szybko sprzedać udziały spółki i dzięki temu „wyjść” z niej nie narażając się na duże straty pieniężne. Choć koszty jej funkcjonowania są zdecydowanie wyższe niż koszty prowadzenia działalności gospodarczej, niemniej jest to jednak opłacalne ze względu na mniejsze ryzyko finansowe. Jednoosobowa spółka z o.o. może nastręczać jeszcze jeden problem – w przypadku gdy w spółce widnieje tylko jeden wspólnik, pełniący zarówno funkcję właścicielską i zarządczą, to nie istnieje możliwość powoływania rady nadzorczej lub pełnomocnika firmy i co za tym idzie – każda czynność prawna między wspólnikiem a jego spółką wymaga potwierdzenia w postaci aktu notarialnego. Ponadto, notariusz ma obowiązek każdorazowo zawiadomić o tym sąd rejestrowy, poprzez przesłanie mu wypisu aktu notarialnego.

Jest jeszcze jeden powód dla którego przedsiębiorcy decydują się na zakładanie/rejestrację jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialności – próba optymalizacji składek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Wbrew powszechnej opinii, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., spółki jawnej, komandytowej oraz partnerskiej podlega takim samym przepisom w zakresie ubezpieczenia społecznego, jak przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, a więc musi odprowadzać składki na ZUS.

Co prawda proces dochodzenia do tego jest bardziej skomplikowany, jednak w ostateczności wymóg opłacania składek będzie ciążyć na wspólniku. W jednoosobowej spółce z o.o. wspólnik pełni jednocześnie funkcję członka zarządu oraz jedynego wspólnika więc według prawa nie jest on pracownikiem tego przedsiębiorstwa, gdyż nie może zatrudniać samego siebie. W przypadku gdy wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie możemy uznać za pracownika, nie ma podstaw do opłacenia składek ubezpieczenia społecznego, ponieważ nie doszło do ustanowienia stosunku pracy. Jednak Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje taką sytuację – wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. uznaje się za osobę prowadzącą działalność gospodarczą, a ta już podlega przymusowi odprowadzania składek.

Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest bardzo chętnie wybieraną formą prowadzenia biznesu, właśnie ze względu na optymalizację składek ZUS – a przynajmniej takie istnieje przekonanie. Nie ma ono jednak żadnych podstaw prawnych, ponieważ jedyny wspólnik spółki z o.o., musi wywiązywać się z obowiązku ubezpieczenia społecznego na takich samych zasadach jak osoba, która prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą.